رپورٹ: محمد عامر آفریدی
ترجمہ: ڈاکٹر سعدیہ کمال ، محمد طیب
سیاحت (ٹوارزم) تعمیری امور، سکون یا خوشی سانگے آپنڑے گھر توں پرے ویلھا گزارنڑ دے عمل کوں اکھیندن ،لیکن موجودہ دور وچ سیاحت صرف سکون اتے خوشحالی دا سبب نی رہیا بلکہ اے کہیں ملک ، علاقے یا لوکاں کی??ے آمدن دا بہوں وڈا ذریعہ بنڑ گئے ، عصر حاضر اچ سیاحت دا کمرشل استعمال کی??ا ویندا پئے اتے کہیں ملک دی اقتصادیات وچ ایند اہم حصہ ہوندے ۔ سیاحت دا کمرشل استعمال مغربی یورپ اچ 17ویں صدی وچ شروع تھیا ہئی اتے 21ویں صدی دے شروع اچ عالمی سیاحت کوں عالمی اقتصادیات دا ہک اہم ذریعہ قرار ڈتا گیا ۔ سیاحت اچ یونان اتے روم ودھ اہمیت دے حامل ملک ہن جتھاں سیاحت دے پرانڑیں آثار موجود ہن تے دنیا دے ست عجائب سیاحتی جہیں قرار ڈتیاں گئن ۔ بدھ مت دے مقدس جہیں دی زیارت دا عمل اج توں 2000سال پہلے شروع تھیا ہئی تے ایندے توں اندازہ لاتا ونج سگدے جو سیاحت دی تاریخ کتنی پرانڑیں اے ۔ تھی سگدے جو اے عمل انسانی دے جمنڑ دے نال ہی شروع تھی گیا ہووے کیوں جو انسان دی قدرتی سوہنڑیاں جہیں نال فطری محبت کریندے ۔
معیشت وچ سیاحت دا اہم حصہ ہوونڑ دی بنا تے ہنڑ ایں شعبے ہک صنعت دا درجہ حاصل کر گھدے اتے دنیا دے بہوں سارے ملک ایں صنعت توں چنگاں فیدہ چیندے پئن ، انہاں ملکاں وچ میکسیکو،سپین، اٹلی، ترکی، چین، آسٹریلیا، سعودی عرب، جرمنی، برطانیہ اتے امریکا سر فہرست ہن۔ وژول کیپٹلسائٹ ویب سائیٹ موجب پوری دنیا اچ سیاحت دی صنعت 330 ملین ملازمت دے ??وق?? ڈیندی پئی اے ۔اے صنعت ڈاہ فیصد شرح دے حساب نال دنیا دی جی ڈی پی اچ ہر سال8.9 ارب ڈالر دا حصہ پیندی پئی اے ۔ دنیا دے 44 ملکاں دی معیشت اچ سیاحت دی صنعت دا 15فیصد حصہ اے اتے ملازمت دے ??وق?? پیدا کرنڑ دے حوالے نال ہک اہم صنعت دی شکل اختیار کرچکی اے ۔ نیوزی لینڈ اچ اے صنعت 479000 لوکاں کوں ملازمتاں ڈیندی پئی اے اینویں کمبوڈیا اچ سیاست دا شعبہ 2.4 ملین لوکاں کوں روزگار ڈیندا پئے۔عصر حاضر اچ سیاحت صرف مقدس یا دلکش مقامات جہیں دی سیر کرنڑ دی حد تئیں محدود کائنی رہی بلکہ اے صنعت بے شمار قسماں وچ ونڈیج گئی اے جیں دیاں کئی مشہور قمساں وچ ماحولیاتی ٹوارزم، تاریخی ٹوارزم، کلچرل ٹورازم، ایڈوینچر ٹورازم، ہیلتھ ٹورازم، مذہبی ٹورازم، ویلج ٹورازم اتے جنگلی حیات ٹورازم نشابر ہن۔
اے اساڈی خوش قسمتی اے جو پاکستان اچ ان ساری قمساں توں فائدہ چاتا ونج سگدے تے اساڈے ملک اچ سیاحت دے مواقع موجود ہن۔ پاکستان ہک پاسے سیاحت کی??ے سوہنڑیں ملک دا حامل اے تاں ڈوجھے پاسے مذہبی سیاحت کی??ے مقدس جہیں وی موجود ہن ۔کیوں جو اے خطہ مختلف تہذیباں دا مسکن وی رہ چکے اتھاں بدھ مت دے قدیم آثار موجود ہن۔ پاکستان مختلف ثقافتاں دے امتزاج دا ہک گلدستہ اے پاکستان اچ ہر خطے وچ وسنڑ آلے آپ دی انجھ ثقافت رکھیندن ،چترال دی وادی کیلاش دے قبیلے دا کلچر دنیا اچ ہک وکھرا مقام رکھیندے ۔ اگر اساں اچے پہاڑاں دی سیاحت دے پاسے توجہ کروں تاں اچے اچے پہاڑاں دا ہک سلسلہ رکھیندن دنیا دی ڈوجھی اچی چوٹی دا ناں ” کے ٹو “ اے جیرھی پاکستان وچ موجود اے اگر اساں گلیشیئر دے پاسے توجہ کروں تاں اے وی پاکستان وچ موجود ہن پاکستان اچ ساحل سمندر دی ہک وڈی پٹی موجود اے اساڈا ملک آبشاراں داہک سوہنڑاں امتزاج وی رکھیندے ۔
بدقسمتی نال پاکستان اچ گزریل دور اچ ایں سیاحت دے شعبے کوں خاص توجہ نی ڈتی گئی جیرھی ڈتی ونجڑیں چاہیدی ہئی لیکن موجودہ حکومت دے دور اچ ہک امید پیدا تھی گئی اے اے شعبہ چنگی ترقی کریسی ۔ پاکستان تحریک انصاف حکومت دے اقتدار اچ آونڑ دے نال ہی وزیراعظم عمران خان قوم توں آپ دے خطاب اچ سیاحت دے ودھارے کی??ے اقدامات کرنڑ دے عزم دا اظہار کریندے ہوئیں آکھیا ہئی جو اگر اساں ایں شعبے کوں ترقی تے سہولتاں ڈیووں تاں اے ملک دی معاشی پیداوار کی??ے اہم ذریعہ بنڑ سگدے ۔ موجودہ حکومت عالمی سیاحواں کوں سہولتاں ڈیونڑ کی??ے وی اقدامات کی??ن ، وزیراعظم عمران خان ایں صنعت کوں پیش آندے مسئلیں دے حل اتے صنعت دی ترقی کی??ے نیشنل کوآرڈینیشن کمیٹی وی بنڑائی اے ایں کمیٹی اچ وزیراعظم دے اووسیز پاکستانیز اتے انسانی وسائل دی ترقی کی??ے معاون خصوصی کنوینئر دے طور تے شامل ہن، وفاقی اتے صو??ائی نمائندیں تے مشتمل کمیٹی دے ذمہ داریاں اچ نیشل ٹوارزم سٹرٹیجی دے عملدرآمد دا جائزہ گھننڑ تے صو??ائی یا علاقائی سطح تے مختلف اقدامات نیشنل سٹرٹیجی اینڈ ایکشن پلان دے نال ہم آہنگ کرنڑ شامل ہن۔ ملک اچ سیاحتی جہیں دی جیو میپنگ ، سیاحتی سہولتاں تے خدمات دا جائزہ گھننڑ وی ایں کمیٹی دے دائرہ اختیار اچ شامل اے ۔ کمیٹی سیاحت دے ھوالے نال افرادی قوت دیاں صلاحیتاں کوں ودھاونڑ کی??ے اقدامات وی تجویز کریسی ۔
کوویڈ 19دی وبا پاروں ملک دے ڈوجھے شعبیں وانگوں سیاحت دے شعبے تے وی منفی اثر پئے تے اے اثرات خیبر پختونخوا اچ سیاحت دے شعبے تے ودھ ڈکھالی ڈیندن تاں جو سیاحت دی صنعت دی بحالی تے ودھارے کی??ے وفاقی حکومت دے نال نال خیبر پختونخوا حکومت وی کم کریندی پئی اے ۔خیبر پختونخوا حکومت فیصلہ کی??ے جو چھوٹے ڈیماں تے پکنک پوائنٹس بنڑائے ویسن ۔سیاحت کی??ے اے جہیں پورے صو??یں اچ بنڑائیاں ویسن ابتدائی طور تے پنج ڈیماں تے پکنک پوائنٹس بنڑاونڑ دا فیصلہ تھئے جیں اچ صو??بی اچ کنڈ ڈیم ، نوشہرہ اچ جلوزئی ڈیم ، کوہاٹ اچ تھاندہ ڈیم، ہری پور اچ چتری ڈیم اتے ایبٹ آباد اچ جانگڑا ڈیم شامل ہن۔ انہاں جہیں تے سیاحواں کوں ریسٹورنٹ اتے پارکنگ تے مشتمل مختلف سہولتاں ڈتیاں ویسن ۔ خیبر پختونخوا دی حکومت سیاحتی مقاصد کی??ے سفاری ٹرین اتے بس سروس دی وی منظوری ڈتی اے ۔سفاری ٹرین اٹک توں پشاور توں تخت بھائی تئیں چلائی ویسی ۔بس سروس پشاور اچ سیاحتی سہولتاں ڈیسی ،ایں منصوبے نال نہ صرف ماحول تے چنگاں اثر تھیسی بلکہ ایندے نال سیاحت کوں ودھارا ملسی ۔
صوبہ خیبر پختونخوا اچ ہک پاسے کمراٹ، سوات ، ناران ، چترال ایبٹ آباد ، صو??بی گلیات ،مالاکنڈ ،بونیر تے بٹگرام دے علاقے قدرتی خوبصورتی نال مالا مال علاقے ہن تاں ڈوجھے پاسے ضم شدہ قبائلی علاقہ جات اچ وی سوہنڑیاں سیاحتی جہیں موجود ہن جیں اچ ضلعی خیبر دا تیراہ درہ ہک مشہور علاقہ اے جتھاں ساوے تے اچے پہاڑ تے سوہنڑے منظر موجود ہن، لیکن بدقسمتی نال گزریل دور اچ اتھاں دے انفراسٹرکچر تے توجہ نی ڈتی گی ہنڑ تیراہ اچ سڑکاں بنڑاونڑ تے کم جاری اے تے امن و امان وی قائم اے ، سیاحواں کی??ے اے دلکش جاہ ثابت تھی سگدی اے ، اینویں ہی اورکزئی کرم ،مومند ،باجوڑ تے وزیرستان اچ وی سیاحواں کی??ے قابل دید جہیں موجود ہن ،لوڑھ ایں گال دی اے جو انہاں علاقیں دی ترقی تے خاص توجہ ڈتی ونجے ایندے نال نہ صرف سیاحواں کی??ے نویں جہیں بنڑن بلکہ مقامی لوکاں کی??ے روزگار دے ??وق?? وی مل ویسن ، خیبر پختونخوا ٹورازم کارپوریشن دے سال 2018دے جائزے موجب ہر سال صرف گلیات ،ناران ،کاغان اتے کمراٹ توں تقریبا 300ملین ڈالر ریونیو امدے ۔
خیبر پختونخوا ٹورازم کارپوریشن دے میڈیا کوآرڈینیٹر سعد بن اویس توں جڈاں ایں شعبے دی اوکھے اتے ترقی بارے صو??ائی حکومت دیاں کوششاں بارے پچھیا گیا تاں انہاں ڈسائے جو صو??ائی حکومت دے ہر ضلع اچ سیاحتی جاہ تے خاص توجہ ڈتی ویندی پئی اے جیرھے علاقیاں اچ آثار قدیمہ دیاں جہیں موجود ہن اتھاں ہیریٹیج ٹورازم کوں ودھارا ڈتا ویندا پئے، انہاں آکھیے جو مالاکنڈ تے ہزارہ ڈویژن اچ سوہنڑیاں جہیں دے ودھارے کی??ے کم جاری اے ۔انہاں آکھیے جو کورونا وبا پاروں سیاحت دی صنعت کوں گھٹ توں گھٹ ڈاہ ارب روپے دا ضیان تھئے جیں اچ دکاناں تے پٹرول پمپ وغیر شامل کائنی ۔ انہاں آکھیے جو صو??ائی حکومت دے زیر انتظام جتنے وی سیٹ ہاﺅسز تے گیسٹ ہاﺅسز ہن او سارے نجی شعبے کوں لیز تے ڈتے ویندے پئن جیں نال صو??ائی خزانے کوں رقم مل ویسی ،ایندے علاوہ سفاری ریل گاڈی ول شروع کرنڑ نال صو??ائی تے وفاقی حکومت کوں مالی فائدہ تھیسی ۔ انہاں آکھیے جو سیاحتی جہیں اچ انفراسٹرکچر تے خاص طور تے سڑکاں کوں بہتر کرنڑ دی لوڑھ اے اینویں مقامی سیاحواں دے علاوہ بین الاقوامی سیاح وی سیر کرسگدن ۔
خیبر پختونخوا دے چترال ضلع دی مشہور کیلاش وادی دے رہنڑ آلے میڈیکل آفیسر ڈاکٹر ولی خان کیلاش خطے بارے اکھیندن جو اے قبیلہ سینکڑاں سال توں ایں علاقے اچ آباد اے ، انہاں آکھیے جو کیلاش قبیلہ ہک وکھری ثقافت رکھدے ایں ثقافت کوں انہاں صدیاں توں زندہ رکھیا ہویا اے ۔انہاں آکھیے جو کیلاش کلچر کوں ڈیکھنڑ کی??ے پرے پرے توں سیاح آندن ۔ انہاں ڈسائے جو کیلاش اچ مختلف قسم دے میلے وی منعقد کی??ے ویندن جیں توں اتھاں سے وسنڑ آلیں دی ثقافت دی عکاسی تھیندی اے ،ہر موسم اچ فیسٹیول تھیندن جیں کوں ڈیکھنڑ کی??ے پاکستان سودھے دنیا توں اتھاں لوک آندن ۔انہاں آکھیے جو کیلاش اچ ساریں توں وڈا فیسٹیول دسمبر دے مہینے وچ تھیندے جیرھا جو اٹھ دسمبر توں 22دسمبر تئیں تھیندے ، ڈوجھا فیسٹیول مئی دے مہینے اچ 14توں 16مئی تئیں تھیندے اے بہار دا فیسٹیول ہوندے جیں اچ پوری دنیا توں اتھاں لوک آندن ۔
سوات دے رہائشی جاوید عظیمی اکھیندن جو سوات اچ سیاحت دیاں بہوں ساریاں سوہنڑیاں جہیں موجود ہن اتھاں دا موسم وی چنگاں ہوندے ۔ انہاں آکھیے جو سوات پھلاں تے فصلاں کی??ے وی مشہور اے اج کل اخروٹ دا موسم اے تے گرمی دے موسمی پھل مک گئن ۔ انہاں آکھیے جو انھالے سیالے وچ لوک اتھاں سیاحت کی??ے آسگدن ، اتھاں ہر طرح دے قدرتی سوہنڑے منظر موجود ہن ،دریا تے آبشاراں وی ہن ۔ انہاں آکھیے جو سوات دا حسین ڈیکھنڑ آلا اے تے مقامی تے بین الاقوامی سیاحواں کوں سوات دی سیر دی چس چاونڑیں چاہیدی اے ۔اگر انہاں علاقیں دے علاوہ خیبر پختونخواہ دے ڈوجھے علاقیں اچ وی سیاحت دے شعبے اچ سرمایہ کاری کی??ی ونجے تاں ایندے بہوں چنگاں فائدہ تھیسی ۔سیاحتی جہیں تے پجنڑ کی??ے رستے دی لوڑھ اے اہاں جہیں تئیں چنگیاں سڑکاں دی سہولت ڈتی ونجنڑیں چاہیدی اے ،انہاں جہیں اچ معیاری ہوٹل تے ریسٹورنٹ بنڑاونڑ دی لوڑھ اے ، ایندے نال سرمایہ کاری دے نال روزگار دے ??وق?? وی بنڑ ویسن لوک سیاحتی جہیں آلے پاسے آسن ۔
بشکریہ اے پی پی!
